12 maart 2016 – Enzo Traverso, hoogleraar Politieke Wetenschappen aan de Cornell University, USA, legt aan de Griekse journalist Tasos Tsakiroglou uit waarom de vluchtelingen en immigranten geen bedreiging vormen voor Europa. Hij gelooft dat ze een kapitaal zijn ter verbetering van de toekomst. Hij geeft aan dat het beroemde ‘Europese project’ de vrijemarkteconomie bevordert en tot nationaal egoïsme aanzet, terwijl het tegelijkertijd steeds meer naar een toestand van blijvende uitzonderingen neigt, zelfs in de vorm van Bonapartisme.
Bron: efsyn.gr, 12.03.2016.
Vertaling uit het Grieks: Dafni Peteinakis
* Slavoi Žižek schreef kortgeleden: “De echte vraag is niet of “de vluchtelingen een daadwerkelijke bedreiging vormen”, maar “wat deze obsessie met de bedreiging van de vluchtelingen zegt over de zwakte van Europa?” Wat is uw mening?
Ik ben het helemaal eens met het standpunt van Žižek. Ten eerste is het zo dat de vluchtelingen geen bedreiging vormen voor Europa. Integendeel, Europa heeft veel oorlogen gevoerd tegen een groot aantal van de landen waar de vluchtelingen vandaan komen. Daarom is de vraag van Žižek zeer relevant. Historisch gezien waren de immigranten vaak de zondebok in alle sociale crises. In de 19e eeuw speelden ze deze rol in het kader van de modernisering en nu weer, als onderdeel van het globaliseringsproces. De geschiedenis herhaalt zich. De xenofobie van vandaag de dag wordt, net als in het verleden, gebruikt om aan sommigen een negatieve identiteit te geven. Hiermee proberen de Europeanen zichzelf te definiëren tegen de “anderen”.
* Na decennia van inmenging en oorlogen, keert het Westen vandaag hypocriet de rug naar miljoenen mensen die dringend hulp nodig hebben. In Griekenland zien we grotendeels zelfbestuur en hulporganisaties van duizenden vrijwilligers die assistentie bieden aan de vluchtelingen. Hoe kan Links in deze crisis ingrijpen?
Ten eerste moet Links deelnemen aan de solidariteitsbeweging. Deze crisis zou nog eens een buitenkans kunnen zijn. We moeten uitleggen dat de immigranten en vluchtelingen een belangrijk voordeel kunnen worden voor Europa en dat ze kunnen bijdragen aan haar toekomst. De meesten van hen zijn namelijk jong, goed opgeleid en specialisten. Dit alles moet luid en duidelijk worden uitgelegd.
*Veel Europese landen, met de hulp van de NAVO, zetten Griekenland onder druk om de vluchtelingen en immigranten uit het land te houden. Wanneer Griekenland zich hier niet aan houdt, zal het land voor de vluchtelingen veranderen in een opslagplaats van mensen. Tegelijkertijd weigeren de Europese landen zich te houden aan de aantallen toegestane vluchtelingen per land, die Duitsland voorstelt. Wat gebeurt er met de veronderstelde Europese solidariteit?
Ik denk dat Europa gevaar loopt om een herhaling te veroorzaken van alles wat tussen de twee wereldoorlogen is gebeurd. De Europese regeringen weigeren – om niet in conflict te komen met de publieke opinie – toe te geven dat in een continent van een half miljard inwoners, de vluchtelingen en immigranten een zeer klein percentage vormen. Niemand kan zeggen dat Europa hen niet kan opnemen. Ten tweede is er het beroemde ‘Europese project’, dat wil zeggen, een plan ter bevordering van de vrije markt, dat nationale ego’s aanwakkert. Dit alles is te zien aan de manier waarop de EU Griekenland behandelt. Degenen die vandaag de toekomst van Europa in handen hebben kennen de Griekse geschiedenis en cultuur niet en negeren de werking en de betrekkingen tussen de sociale groepen waaruit Griekenland bestaat.
* Bijna zeven jaar na het begin van de economische crisis, is er een groot publiek debat begonnen over de toekomst en de waarden van Europa. Wat kunnen we hiervan verwachten?
Ik denk dat dit hele debat retorisch van aard is. Europa is een divers continent, met verschillende talen en culturen. Maar uit de geschiedenis blijkt dat ze niet in staat is gebleken om zichzelf in positieve termen te definiëren. In de Middeleeuwen, bijvoorbeeld, keerde Europa zich tegen de islam. Vervolgens probeerde ze een eigen identiteit te krijgen door middel van koloniale oorlogen. Tijdens de Koude Oorlog was Europa ‘het Westen’ en ‘de democratie van de markt’ en was tegen het communisme en de sociale economie. En vandaag de dag zet ze ook de islam tegenover zich. Vandaar de islamofobie. Dat is dus de reden dat het debat over Europese waarden, de democratie etc. pure retoriek is, terwijl op hetzelfde moment Europa de grenzen sluit. Het oorspronkelijke programma van de EU, voorzag alleen in een “vrije markt”, in combinatie met de nationale grenzen. Het werkelijke EU-plan is de overschrijding van de nationale soevereiniteit om een uitzonderingsstaat te creëren, nog met de vorm van Bonapartisme. In dit kader van een permanente staat van uitzondering, waar de enige dominante macht die van de financiële markten is, vormt de democratie een onoverkomelijk obstakel.
* Er zijn enkele tekenen van verandering van de politieke machtsverhoudingen in een aantal Europese landen, zoals Griekenland, Spanje, Portugal, waar de ‘progressieve’ politieke krachten sterker worden. Wat betekent dit voor u?
Ja, de afgelopen jaren is er een verandering van de macht van Links, zoals Syriza in Griekenland, Podemos in Spanje, Bloco de Esquerda in Portugal, Corbyn in Groot-Brittannië. Dit zijn natuurlijk onderling heel verschillende bewegingen en fenomenen, maar ze hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken; het belangrijkste is dat ze proberen om de nederlaag van Links in de voorgaande jaren te overwinnen. Aan de andere kant is het noodzakelijk om de politieke en intellectuele energie van het Europees Links terug te winnen. Het is belangrijk dat we profiteren van de ervaringen van de 20ste eeuw in Duitsland, Rusland, Spanje en Italië etc. Podemos bijvoorbeeld, probeert vandaag de dag te profiteren van de ervaring van Latijns-Amerika. Deze veranderingen helpen bij een nieuwe configuratie van Links wereldwijd. In een nieuwe politieke transformatie in de 21e eeuw is dit een teken van optimisme voor een democratische heroprichting van Europa zelf.
Echter, de intellectuelen kunnen geen alternatief plan voor de 21ste eeuw als papieren oefening maken. Misschien kunnen ze zo’n plan bewerken en systematiseren, maar dit project moet vooral het werk zijn van de samenleving en van de sociale bewegingen. En ik denk niet dat het per se uit het Westen afkomstig moet zijn. Het nieuwe voorstel en de nieuwe utopie mogen niet geïdentificeerd worden met die van de 20ste eeuw. Echter, deze de nieuwe standaard bestaat nog niet.